Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης
http://vinylmaniac.madblog.gr
Τρίτη 17 Σεπτεμβρίου 2013
Η δουλειά τους περιορίστηκε στην πίστα, στο στούντιο, στη γραφή μουσικής και στίχου και πουθενά αλλού. Άλλοι έκαναν μεγάλη επιτυχία, άλλοι μικρότερη. Άλλοι συνεχίζουν την πορεία τους και παλεύουν, άλλοι έχουν αποχωρήσει. Άλλοι έχουν φύγει από τη ζωή.
Όμως, όλοι τους ανεξαιρέτως έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στην ελληνική μουσική σκηνή και δικαιούνται αυτό που τους προσφέρουμε: Μια γωνιά “αφιερωμένη εξαιρετικά”…!
———————————————————–
| Μίκης Θεοδωράκης – Βασίλης Παπακωνσταντίνου Από τον «Προδομένο λαό» στον «Καρυωτάκη»… |
Οι περισσότερες αναφορές στη μουσική πορεία του Μίκη Θεοδωράκη έχουν να κάνουν με τις μεγάλες και σπουδαίες συνεργασίες που είχε με τους μέγιστους του ελληνικού τραγουδιού: Κατ’ αρχήν τον Γρηγόρη Μπιθικώτση κι εν συνεχεία τον Στέλιο Καζαντζίδη, τον Γιώργο Νταλάρα και φυσικά τη Μαρία Φαραντούρη, οι οποίοι είχαν την τύχη να ερμηνεύσουν -κατά κανόνα σε πρώτη εκτέλεση- ορισμένα από τα πιο σημαντικά έργα του.
Ωστόσο, ο παγκοσμίου φήμης και αναγνώρισης δημιουργός είχε και λιγότερο «φωτισμένες» και προβεβλημένες συνεργασίες στα πενήντα και πλέον χρόνια της διαδρομής του, με εξίσου σημαντικούς ερμηνευτές. Σε αυτές συγκαταλέγεται εκείνη με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, ο οποίος πριν κατακτήσει με το σπαθί του τον τίτλο του «βασιλιά του ελληνικού ροκ», είχε το μέγιστο προνόμιο να περιβληθεί από την εμπιστοσύνη του Μίκη και να ηχογραφήσει σε πρώτη εκτέλεση τόσο ολοκληρωμένους «κύκλους τραγουδιών», όσο και μεμονωμένες δημιουργίες του για θεατρικές παραστάσεις.
Αυτή τη «σύμπραξη» δύο σπουδαίων εκπροσώπων του ελληνικού πολιτισμού θα παρουσιάσουμε στη σημερινή στήλη, με όλες τις λεπτομέρειες που την αφορούν…
Η σημαδιακή συναυλία στο Παρίσι…
Ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου με το τέλος της στρατιωτικής θητείας του το 1973, αποφάσισε να φύγει στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στη Γερμανία (Μόναχο). Ένας από τους κύριους λόγους ήταν ότι ήθελε ν’ απομακρυνθεί από τη χουντοκρατούμενη Ελλάδα και ν’ αφοσιωθεί ελεύθερος στον αντιδικτατορικό αγώνα, με «όπλο» του το τραγούδι. Βρέθηκε λοιπόν κοντά στους Έλληνες μετανάστες ή ομογενείς και στους φοιτητές και τραγουδώντας έδινε τη μάχη από το δικό του μετερίζι για την επαναφορά της δημοκρατίας στη χώρα που τη γέννησε…
Το 1974 πήγε στο Παρίσι και γνωρίστηκε με τον Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος ενθουσιάστηκε ακούγοντάς τον («βρήκα τον νέο Μπιθικώτση» είπε χαρακτηριστικά) και τον πήρε μαζί του σε αρκετές συναυλίες εκείνης της περιόδου. Ήταν η εποχή που όλοι περίμεναν «κάτι», αλλά δεν ήξεραν τι κι από πού ή ποιους θα γινόταν…
Η τελευταία πριν τη μεταπολίτευση συναυλία του συνθέτη στη γαλλική πρωτεύουσα ήταν σημαδιακή. Στις 22 Ιουλίου 1974, τον επισκέφθηκε στο σπίτι του μια αντιπροσωπεία Μαροκινών φοιτητών, λέγοντάς του ότι ο βασιλιάς της αφρικανικής χώρας είχε συλλάβει φοιτητές και τους υπέβαλλε σε βασανιστήρια. Του ζήτησαν λοιπόν να κάνει μια συναυλία γι’ αυτούς στην Πανεπιστημιούπολη του Παρισιού. Εκείνος δέχτηκε και η εκδήλωση ορίστηκε για την επόμενη ημέρα. Ωστόσο κι επειδή δεν υπήρχε χρόνος, ο Μίκης αποφάσισε να παρουσιάσει τα τραγούδια του μόνο μ’ ένα πιάνο που θα έπαιζε ο ίδιος και χωρίς ορχήστρα. Για ερμηνευτές, διάλεξε τον Πέτρο Πανδή και τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου…
Πράγματι λοιπόν, το απόγευμα της 23ης Ιουλίου οι τρεις τους ξεκίνησαν πρόβες ώστε να είναι έτοιμοι το βράδυ. Λίγο πριν ξεκινήσει η συναυλία, ο δημοσιογράφος της γαλλικής εφημερίδας «Ουμανιτέ» -και μετέπειτα βιογράφος του Θεοδωράκη- Ζακ Κουμπάρ τον ενημέρωσε ότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής βρισκόταν ήδη στην Αθήνα κι ότι η δικτατορία είχε καταρρεύσει!
Ο Μίκης όπως ήταν φυσικό ενθουσιάστηκε και δεν έβλεπε την ώρα να πάρει το πρώτο αεροπλάνο για την ελληνική πρωτεύουσα, οπότε η συναυλία έγινε άρον-άρον και βιαστικά αφού πρώτα ο ίδιος ενημέρωσε το κοινό για το τι είχε συμβεί…
Η πρώτη δισκογραφική συνεργασία
Με την επιστροφή στην Αθήνα, ο Θεοδωράκης δεν ξέχασε τον Παπακωνσταντίνου και αμέσως τον πήγε στον Μάκη Μάτσα προτείνοντάς του να τον πάρει στην εταιρεία του, με την οποία είχε αποκλειστικό συμβόλαιο κι ο ίδιος. Εκείνος δέχτηκε κι έτσι ο νεαρός τραγουδιστής συμμετείχε σ’ έναν από τους πρώτους δίσκους με νέο υλικό που ηχογράφησε ο συνθέτης μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Πρόκειται για τα τραγούδια που έγραψε ο Μίκης για το ανέβασμα του έργου του Γεωργίου Ρούσσου «Μαντώ Μαυρογένους» σε στίχους του Βαγγέλη Γκούφα, το οποίο ανέβηκε το φθινόπωρο του 1974 στο θέατρο «Αλίκη» με πρωταγωνιστές την Αλίκη Βουγιουκλάκη, τον Μάνο Κατράκη, τον Νικήτα Τσακίρογλου κ.α.
Ο δίσκος κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 1974 με τίτλο «Προδομένος λαός» κι ερμηνευτές τη Χάρις Αλεξίου, τον Κώστα Σμοκοβίτη, την ίδια την «εθνική σταρ», τον Κατράκη και τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου σε τέσσερα «δυνατά» και πολύ ωραία τραγούδια. Μάλιστα, το ένα από αυτά («Το τραγούδι των καρμπονάρων») είναι το εναρκτήριο του άλμπουμ και η χαρακτηριστική φωνή του «γεμίζει» το βινύλιο…
Ωστόσο, δε θ’ ακουστούν ιδιαίτερα αφού σχεδόν ταυτόχρονα ο «Μπίλυ» συμμετέχει στα «Τραγούδια του δρόμου» του Μάνου Λοΐζου με τον «Στρατιώτη» και τον «Τρίτο παγκόσμιο» και μέσα από αυτά γίνεται γνωστός και δημοφιλής από τη μια μέρα στην άλλη…
Από την Αλίκη στη Τζένη…
Η επόμενη δισκογραφική συνεργασία Θεοδωράκη-Παπακωνσταντίνου θα έχει σχέση και πάλι με το θέατρο. Τον Ιούνιο του 1975 ο θίασος Τζένης Καρέζη-Κώστα Καζάκου -με νωπές τις μνήμες από τον καλλιτεχνικό κι εμπορικό θρίαμβο του «Μεγάλου μας τσίρκου»- ανεβάζει στο «Αθήναιον» το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Ο εχθρός λαός».
Ο Μίκης καλείται να γράψει τη μουσική και τα τραγούδια κι επιλέγει ως ερμηνευτή τον Βασίλη, ο οποίος εμφανίζεται επί σκηνής για πρώτη -κι αν δεν κάνω λάθος τελευταία- φορά κερδίζοντας τις εντυπώσεις για τις ρωμαλέες ερμηνείες του, κάποιες από τις οποίες μοιράζεται με την Καρέζη.
Λίγους μήνες μετά, κυκλοφορεί και το διπλό άλμπουμ με τα τραγούδια της παράστασης, τέσσερα εκ των οποίων ερμηνεύει ο Παπακωνσταντίνου (το ένα μαζί με την αξέχαστη Τζένη). Η αποδοχή τόσο του έργου όσο και του δίσκου ήταν σχετικά «χλιαρή», όμως μέσα στα χρόνια το «Αρνιέμαι» παρέμεινε ως η «προμετωπίδα» τούτης της δουλειάς και δε βρίσκω πιο επίκαιρο τραγούδι από αυτό για να περιγραφεί η κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια…
Η ώρα «Της εξορίας»…
Στα τέλη του 1976, φτάνει η στιγμή που ο Θεοδωράκης εμπιστεύεται έναν ολοκληρωμένο «κύκλο τραγουδιών» στη φωνή του Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Ο δίσκος που κυκλοφορεί τον Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς έχει τίτλο «Της εξορίας» και περιλαμβάνει κομμάτια που ο συνθέτης έγραψε κυρίως την περίοδο που ήταν εξόριστος στη Μακρόνησο στα τέλη της δεκαετίας του ’40, αλλά και αργότερα κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Όλα ακούγονται σε πρώτη εκτέλεση, με εξαίρεση τον «Πέτρουλα» που είχε ηχογραφηθεί ένα χρόνο νωρίτερα από τον ίδιο τον δημιουργό στον «Εχθρό λαό»…
Τα -«αυστηρώς» πολιτικά- τραγούδια του άλμπουμ κλείνουνε μέσα τους όλη την τραγική περίοδο από τον Εμφύλιο μέχρι τη χούντα των συνταγματαρχών, περιγράφοντας με ανάγλυφο τρόπο όλα όσα πέρασαν οι εξόριστοι εκείνα τα χρόνια. Περιέχουν όμως και σημάδια αισιοδοξίας ότι κάποτε τα πράγματα θ’ αλλάξουν κι ότι παρά τις δυσκολίες, ο άνθρωπος θα παλέψει για να επιβιώσει…
Η ερμηνεία του Παπακωνσταντίνου είναι ιδανική, μ’ ένα ύφος εντελώς διαφορετικό από εκείνο που τον έκανε πρωταγωνιστή στην ελληνική μουσική μερικά χρόνια αργότερα. Βεβαίως ο δίσκος δεν έκανε ιδιαίτερα μεγάλες πωλήσεις, αλλά η αξία του δεν αναιρείται από αυτό…
Ο …ηλεκτρικός «Καρυωτάκης»
Κάπου εκεί, η πρώτη και κύρια φάση της συνεργασίας συνθέτη κι ερμηνευτή θα ολοκληρωθεί. Ο δεύτερος θ’ ακολουθήσει τον προσωπικό του δρόμο στρεφόμενος στο ροκ είδος το οποίο υπηρετεί ως σήμερα, ωστόσο δε θα ξεχάσει τον καλλιτεχνικό «πατέρα» του.
Έτσι, το 1978 στο ουσιαστικά πρώτο «προσωπικό» άλμπουμ του με τίτλο το ονοματεπώνυμό του θα επιλέξει να ηχογραφήσει σε δεύτερη εκτέλεση «Το παζάρι του ληστή» σε στίχους Μάνου Ελευθερίου από τη δεύτερη «Αρκαδία», ενώ παράλληλα θα συμμετάσχει και στην περιοδεία του Θεοδωράκη ανά τον κόσμο…
Και φτάνουμε στο 1984. Ο Παπακωνσταντίνου είναι πια το είδωλο της νεολαίας, προέρχεται από την τεράστια καλλιτεχνική κι εμπορική επιτυχία του άλμπουμ «Φοβάμαι» (1982), αλλά παίρνει την απόφαση να συνεργαστεί ξανά δισκογραφικά με τον Μίκη.
Οι «λογαριασμοί» που άνοιξε με την ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη ηχογραφώντας την «Πρέβεζα» σε μουσική Γιάννη Γλέζου στο προαναφερθέντα δίσκο φαίνεται να κλείνουν με το άλμπουμ «Καρυωτάκης» που κυκλοφορεί το Πάσχα του ’84 με μελοποιημένα από τον Θεοδωράκη ποιήματα του «μελαγχολικού ποιητή». Είναι η δεύτερη και τελευταία ολοκληρωμένη συνεργασία συνθέτη κι ερμηνευτή…
Το «ριζοσπαστικό» του όλου εγχειρήματος, είναι ότι ίσως για πρώτη φορά ο δημιουργός εμπιστεύεται την ενορχήστρωση των τραγουδιών του σε κάποιον άλλον. Αυτός είναι ο Κώστας Γανωσέλης, ο οποίος τους δίνει μιαν έντονη ροκ και «ηλεκτρική» χροιά, με μόνο τρία όργανα: Keyboards, ντραμς και μπάσο…
Ωστόσο, το άλμπουμ δε θα «περπατήσει» εμπορικά και θα περάσει σχεδόν απαρατήρητο, δείγμα του ότι το κοινό ήθελε άλλα πράγματα από τον Βασίλη «του». Έτσι, λίγους μήνες αργότερα εκείνος θα επιστρέψει στα γνωστά «λημέρια» του με την κυκλοφορία της «Διαίρεσης» και θ’ «απογειωθεί» ξανά…
Από εκεί και πέρα, ο Παπακωνσταντίνου θ’ αφοσιωθεί αποκλειστικά και μόνο στη συντήρηση και διατήρηση του ροκ προφίλ του και θα θριαμβεύσει καλλιτεχνικά κι εμπορικά…
Όμως, τουλάχιστον δύο φορές θα επιστρέψει στο «θεοδωρακικό» παρελθόν του. Αρχικά, το 2004 και με αφορμή την κυκλοφορία του άλμπουμ «Φως» εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, θα ηχογραφήσει σε νέα εκτέλεση το «Χάθηκα» από τους «Λιποτάκτες».
Επιπλέον, το 2005 θα συμμετάσχει σε μια δουλειά με παιδικά τραγούδια που έγραψε ο Θεοδωράκης πάνω σε στίχους σπουδαίων Ελλήνων ποιητών. Εκεί, με την παιδική χορωδία του Δημήτρη Τυπάλδου θα ερμηνεύσει τα «Τι θέλω» και «Ειρήνη», οι οποίες είναι και οι τελευταίες -ως σήμερα- δημιουργίες του μεγάλου συνθέτη που θα περάσουνε στη δισκογραφία με την ερμηνεία του τραγουδιστή…
Η …σούμα
Συνολικά, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου ηχογράφησε 36 τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, εκ των οποίων τα 33 σε πρώτη και τα τρία σε δεύτερη εκτέλεση. Αυτά κατά χρονική σειρά είναι τα εξής:
1974: Στίχοι Βαγγέλη Γκούφα: «Το τραγούδι των καρμπονάρων», «Κανόνια το βαρούνε», «Άντε μια», «Εδώ δεν προσκυνήσανε».
1975: Στίχοι Ιάκωβου Καμπανέλλη: «Αρνιέμαι» (με την χορωδία), «Ο αδελφός τον αδελφό» (με την Τζένη Καρέζη και τον θίασο), «Του χωρισμού», «Ο εχθρός λαός».
1976: «Της εξορίας» («Θάλασσες μας ζώνουν»-στίχοι Μ. Θεοδωράκη», «Χτύπα-χτύπα» (Μ. Θεοδωράκη), «Ύμνος του ΕΛΑΝ» (Π. Λαμψίδη), «Ελ Ζαατάρ» (Γ. Νεγρεπόντη), «Της φυλακής» (Γ. Νεγρεπόντη), «Πέτρουλας» (Μ. Θεοδωράκη), «Έφτασες αργά» (Μ. Αναγνωστάκη), «Δεν έφταιγε ο ίδιος» (Μ. Αναγνωστάκη), «Ήτανε νέοι» (Μ. Αναγνωστάκη), «Κάθε πρωί» (Μ. Αναγνωστάκη), «Μου μιλάτε για κείνον» (Γ. Νεγρεπόντη), «Μη χάνεις το θάρρος σου» (Τ. Λειβαδίτη).
1978: «Στο παζάρι του ληστή» (Μ. Ελευθερίου).
1984: Ποίηση Κώστα Καρυωτάκη: «Υποθήκαι», «Δημόσιοι υπάλληλοι», «Για τη ζωή σου μου ‘λεγες», «Πάρε τα δώρα», «Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων», «Τι νέοι που φτάσαμεν εδώ», «Κι αν έσβησε σαν ίσκιος τ’ όνειρό μου», «Η νύχτα μας εχώρισεν», «Δρόμος», «Αγάπη», «Μπρούτζινος γύφτος», «Όλα τα πράγματά μου».
2004: «Χάθηκα» (Γ. Θεοδωράκη).
2005: «Τι θέλω» (Γ. Δροσίνη), «Ειρήνη» (Β. Ρώτα), με την παιδική χορωδία Δ. Τυπάλδου.
———————
***Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…