Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης
“Η σημασία αυτής της στήλης του musiccorner είναι ακριβώς ότι λέει ο τίτλος της: “Αφιερωμένη εξαιρετικά” σε ανθρώπους που προσέφεραν στο ελληνικό τραγούδι, αλλά μένοντας ηθελημένα στην “οπισθοφυλακή” και χωρίς ποτέ να ζητήσουν κάτι περισσότερο από το να κάνουν αυτό που αγαπούσαν.
Η δουλειά τους περιορίστηκε στην πίστα, στο στούντιο, στη γραφή μουσικής και στίχου και πουθενά αλλού. Άλλοι έκαναν μεγάλη επιτυχία, άλλοι μικρότερη. Άλλοι συνεχίζουν την πορεία τους και παλεύουν, άλλοι έχουν αποχωρήσει. Άλλοι έχουν φύγει από τη ζωή.
Όμως, όλοι τους ανεξαιρέτως έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στην ελληνική μουσική σκηνή και δικαιούνται αυτό που τους προσφέρουμε: Μια γωνιά “αφιερωμένη εξαιρετικά”…!
———————————————————–
Η σύντομη αλλά τόσο περιεκτική ζωή του Κώστα Καρυωτάκη, έγινε αντικείμενο μελέτης πολλών ανθρώπων που υπηρετούν τις τέχνες και τα γράμματα. Ας μην ξεχνάμε ότι πριν λίγα χρόνια, ο βίος του έγινε και τηλεοπτική σειρά, ενώ γενικότερα ακόμα και σήμερα αποτελεί «ερέθισμα» για έρευνα.
Φυσικά, η μουσική δεν θα μπορούσε να μείνει έξω από την αναζήτηση του έργου του ποιητή. Δεν είναι λίγοι οι συνθέτες που μελοποίησαν ορισμένα από τα πιο γνωστά ποιήματά του, κάποια από τα οποία κυκλοφόρησαν στη δισκογραφία σε πολλές διαφορετικές εκτελέσεις και συνθέσεις.
Στο σημερινό αφιέρωμα, θα προσπαθήσουμε να ψάξουμε τις πιο αντιπροσωπευτικές μουσικές εργασίες πάνω στα «μουντά» έως «μαύρα» έργα του Καρυωτάκη, ο οποίος βεβαίως ουδέποτε φανταζόταν ότι πολλά χρόνια μετά το θάνατό του, θα βρίσκονταν στα χείλη του κοινού και θα τα τραγουδούσε…
Από τον Πλέσσα στον Μικρούτσικο…
Ο πρώτος συνθέτης που μελοποίησε Κώστα Καρυωτάκη είναι ο Μίμης Πλέσσας και ο Νίκος Κούρκουλος εκείνος που έδωσε φωνή στους στίχους του. Πρόκειται για την «Κυριακή», η οποία ηχογραφήθηκε το 1966 σ’ ένα extended play 45άρι με τίτλο “Τέσσερις μπαλάντες” ερμηνευμένες από τον γνωστό κι αξέχαστο πρωταγωνιστή, αλλά για πολλά χρόνια παρέμενε άγνωστη στο ευρύ κοινό, μέχρι το 2009, οπότε και κυκλοφόρησε σε CD από το περιοδικό «Δίφωνο»…
Οι τρεις «Ανθολογίες» του Γιάννη Σπανού, αποτελούν ένα σημαντικότατο και γεμάτο ουσία έργο, το οποίο άφησε εποχή στη μουσική του τόπου μας. Στη δεύτερη από αυτές, που κυκλοφόρησε το 1968, συναντάμε το «Μόνο» του Καρυωτάκη, το οποίο ερμηνεύει μοναδικά ο Γιάννης Πουλόπουλος…
Την αμέσως επόμενη χρονιά (1969), σ’ ένα δισκάκι 45 στροφών της PARLOPHONE (μετέπειτα MINOS), αναγράφεται για πρώτη φορά το ονοματεπώνυμο ενός καινούργιου συνθέτη. Λέγεται Θάνος Μικρούτσικος και κάνει ντεμπούτο στη δισκογραφία με δύο μελοποιημένα ποιήματα του Καρυωτάκη: «Η μυγδαλιά» και «Ένα σπιτάκι», αμφότερα με τη φωνή της επίσης νέας ερμηνεύτριας Βάσως Μεσσηνέζη. Το μουσικό ύφος είναι εντελώς διαφορετικό από εκείνο με το οποίο ο δημιουργός καθιερώθηκε τα επόμενα χρόνια, όπως μπορείτε ν’ αντιληφθείτε ακούγοντάς τα…
Και πάμε στο 1972, όπου πάλι ο Μικρούτσικος μελοποιεί Καρυωτάκη σ’ ένα 45άρι. Αυτή τη φορά, ερμηνεύτρια είναι η Μαρίζα Κωχ, η οποία ακούγεται στα «Είμαστε κάτι ξεχαρβαλωμένες κιθάρες» και «Δον Κιχώτες»…
«Πρέβεζα»… επί δύο
Μεταφερόμαστε στο 1975, έναν και πλέον χρόνο μετά τη μεταπολίτευση. Τον Οκτώβριο, κυκλοφορεί ο πρώτος προσωπικός δίσκος του Θανάση Γκαϊφύλια, με τίτλο «Ατέλειωτη εκδρομή».
Είχε προηγηθεί το 1971 το άλμπουμ «Ωτοστόπ», όπου ο ίδιος μαζί με τα «Ανάκαρα» ηχογράφησε ορισμένα δημοτικά τραγούδια με «μοντέρνο» στυλ, κάτι το οποίο την ίδια χρονιά ξεκίνησε με πολύ μεγάλη επιτυχία η Μαρίζα Κωχ με τον «Αραμπά».
Η «Εκδρομή» λοιπόν, ξεκινά με μια ροκ μπαλάντα του Γιάννη Γλέζου, σε ποίηση Κώστα Καρυωτάκη. Είναι η περίφημη «Πρέβεζα», η οποία έγινε πασίγνωστη από την επανεκτέλεση του Βασίλη Παπακωνσταντίνου το 1982, μέσα από το «χρυσό» σε πωλήσεις άλμπουμ του «Φοβάμαι»…
Όμως, δύο μήνες αργότερα, το ίδιο ποίημα κυκλοφορεί μελοποιημένο από τον Δήμο Μούτση με εντελώς διαφορετικό τρόπο και περιλαμβάνεται στην «Τετραλογία», ερμηνευμένο από τον Χρήστο Λεττονό.
Ο ίδιος, ερμηνεύει και τους «Ιδανικούς αυτόχειρες» του ποιητή, οι οποίοι θα μελοποιηθούν και από το Λουκά Θάνο το 1976, για μια δουλειά που επρόκειτο να κυκλοφορήσει το 1978, αλλά τελικώς αυτό έγινε το 1980, μετά το θάνατο του Νίκου Ξυλούρη, που ήταν κι ο ερμηνευτής της.
Εκτός των «Αυτοχείρων», η δεύτερη πλευρά του δίσκου είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένη στον Καρυωτάκη, καθώς υπάρχουν και τα «Κι αν έσβησε σαν ίσκιος τ’ όνειρό μου», «Δεν αγαπάς», «Είσαι ψυχή μου» και «Το άγαλμα της Ελευθερίας», ερμηνευμένα με ανεπανάληπτο τρόπο από τον αξέχαστο Ψαρονίκο…
Από την Πλάτωνος στον Θεοδωράκη…
Η δεκαετία του ’80, θα είναι εκείνη που θ’ αποτελέσει την αφετηρία για μια πιο ολοκληρωμένη εμβάθυνση στο έργο του Καρυωτάκη, με ξεχωριστές μουσικές προτάσεις.
Κατ’ αρχήν, μελοποιημένο ποίημά του θ’ ακουστεί στους πρώτους αγώνες τραγουδιού που οργάνωσε ο Μάνος Χατζιδάκις το 1981 στην Κέρκυρα. Εκεί, η Μαριάννα Παγκάκη (μετέπειτα Ευστρατίου) θα ερμηνεύσει το «Χαμόγελο», σε μουσική Μάρκου Μωϋσίδη. Ωστόσο, στη δισκογραφία θα περάσει με τη φωνή της Σόνιας Θεοδωρίδου…
Το ξεκίνημα μιας ολοκληρωμένης μουσικής πρότασης πάνω στον Καρυωτάκη, θα κάνει η Λένα Πλάτωνος τον Απρίλιο του 1982. Ο λόγος για τα «13 τραγούδια» που ερμηνεύει η Σαβίνα Γιαννάτου, η οποία είχε γίνει αρκετά γνωστή από τη θρυλική ραδιοφωνική παιδική εκπομπή «Λιλιπούπολη», αλλά και από το «Σαμποτάζ», την πρώτη δουλειά της Πλάτωνος το 1981, που είχε εντυπωσιάσει μεγάλο μέρος του κοινού με τον «καινούργιο» ήχο της…
Η ερμηνεύτρια είναι εξαιρετική στη μελωδική απόδοση των στίχων του ποιητή, ενώ «Το βράδυ» θα ηχογραφηθεί σε δεύτερη εκτέλεση ένα χρόνο μετά από τη Δήμητρα Γαλάνη, για λογαριασμό του διπλού άλμπουμ της «Ατέλειωτος δρόμος»…
Την ίδια εποχή με τα «13 τραγούδια», ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου ηχογραφεί ξανά την «Πρέβεζα» του Γιάννη Γλέζου, την οποία συναντήσαμε παραπάνω με τον Θανάση Γκαϊφύλια. Η μεγάλη επιτυχία που έχει, τον οδηγεί δύο χρόνια αργότερα (1984) στην επιλογή να επιστρέψει στη δισκογραφία με μια δουλειά βασισμένη εξ ολοκλήρου στο έργο του ποιητή.
Έτσι, το Πάσχα εκείνης της χρονιάς κυκλοφορεί το άλμπουμ «Καρυωτάκης», σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη κι ενορχήστρωση Κώστα Γανωσέλη, η οποία δίνει έναν πιο ροκ ήχο στις μελωδίες του μεγάλου συνθέτη.
Δυστυχώς, ο δίσκος δεν πήγε πολύ καλά, καθώς ο απόηχος του «Φοβάμαι» ακόμα δεν είχε κοπάσει. Έτσι, ο ερμηνευτής αποφάσισε να επιστρέψει στα «γνωστά λημέρια» του επτά μήνες αργότερα, με τη «χρυσή» σε πωλήσεις «Διαίρεση»…
Από τα «Υπόγεια Ρεύματα» στη «Δραμαμίνη»…
Όσο περνούσαν τα χρόνια, όλο και περισσότερο οι νέες γενιές ανακάλυπταν τον Κώστα Καρυωτάκη. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι υπήρξαν αρκετοί πρωτοεμφανιζόμενοι καλλιτέχνες που επέλεξαν να μπουν στη δισκογραφία μελοποιώντας ποιήματά του.
Ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα των όσων γράφουμε παραπάνω, είναι τα «Υπόγεια Ρεύματα», τα οποία εμφανίστηκαν δισκογραφικά τον Οκτώβριο του 1994, με το άλμπουμ «Ο μάγος κοιτάζει την πόλη». Το τραγούδι που ξεχώρισε αμέσως, είναι το «Μ’ αρέσει να μη λέω πολλά», όμως μέσα στο δίσκο υπάρχουνε και τα «Ανδρείκελα» του ποιητή…
Την ίδια χρονιά, κυκλοφόρησαν και «Τα νηπενθή» από τον Κώστα Τελάκη, πάνω σε ποίηση Κώστα Καρυωτάκη και της Μαρίας Πολυδούρη, ο ανεκπλήρωτος έρωτας των οποίων και ο θάνατός τους σε μικρή ηλικία έχουν μείνει στην ιστορία…
Τα «Υπόγεια Ρεύματα» μελοποίησαν ξανά στίχους του ποιητή το 1999, στο άλμπουμ τους «Εικόνες στα σύννεφα». Πρόκειται για τα «Πολύμνια» και «Παιδικό».
Η… χάρη του Καρυωτάκη έφτασε μέχρι την Ιβηρική χερσόνησο, καθώς ο Ισπανός τραγουδοποιός Antonio Chincoa το 2007 ηχογράφησε το CD «Τραγούδια του έρωτα και του θανάτου», στηριγμένο εξ ολοκλήρου σε έργα του ποιητή.
Δυο χρόνια αργότερα, μέσω του περιοδικού «Δίφωνο» κυκλοφορεί το CD «Δώδεκα μελοποιημένα ποιήματα» του Κώστα Καρυωτάκη, πάνω σε μουσικές πολλών συνθετών, τα περισσότερα εκ των οποίων είχαν συμπεριληφθεί παλαιότερα σε διάφορες δισκογραφικές δουλειές. Εκτός της «Κυριακής» του Μίμη Πλέσσα που αναφέραμε ήδη, ξεχωρίζει το «Είσαι ψυχή μου» του Βασίλη Δημητρίου, με τη φωνή του Μανώλη Μητσιά…
Και φτάνουμε στο 2015, όταν δύο νέα παιδιά -αδέρφια από τη Δράμα- φτιάχνουν το συγκρότημα «Δραμαμίνη» και παρουσιάζουν μόνο σε διαδικτυακή μορφή το έργο τους «Με το μηδέν και το άπειρο να συμφιλιωθούμε», το οποίο περιλαμβάνει 21 ποιήματα του Καρυωτάκη, ενταγμένα σε δύο ενότητες: Το «Μηδέν» και το «Άπειρο». Έτσι, αποδεικνύεται ότι ο ποιητής είναι «παντός καιρού» και συμβαδίζει με την εξέλιξη της τεχνολογίας, αφού καταφέρνει ακόμα και σήμερα ν’ αποτελεί ερέθισμα για μελέτη και μελοποίηση από τη γενιά του Ίντερνετ και των μνημονίων…
————
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…