5+1 επιλέγει ο Δημήτρης Κονιδάρης

Σαν σήμερα, στις 2 Νοεμβρίου 1911, γεννήθηκε στο Ηράκλειο, ο Οδυσσέας Ελύτης, ένας από τους κορυφαίους ποιητές μας, με τεράστια επίδραση στη Νεοελληνική ποίηση. Αποτέλεσε μέλος της περίφημης λογοτεχνικής γενιάς του ’30 και, πέρα από τη συγγραφή ποιημάτων, ασχολήθηκε με τις μεταφράσεις ποιητικών και θεατρικών έργων.

Το έργο του ήταν πλουσιότατο και βαρυσήμαντο αφήνοντας μεγάλη κληρονομιά όχι μόνο στους νεότερους  ποιητές αλλά και σε ολόκληρο τον Ελληνικό λαό. Κατά τη διάρκεια της ζωής του έλαβε πολλές διακρίσεις όπως το Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1960), το Παράσημο του Ταξίαρχου του Φοίνικος (1965), το Χρυσό Μετάλλιο Τιμής του Δήμου Αθηναίων (1982), το Παράσημο του Ανώτατου Ταξίαρχου της Λεγεώνας της Τιμής στο Παρίσι (1989) αλλά, αναντιλέκτως, την πλέον ξεχωριστή θέση κατέχει η παραλαβή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979  που, ουσιαστικά, τον κατέταξε, δικαίως, στη σφαίρα του μύθου.

Στο παρόν αφιέρωμα δεν θα ασχοληθούμε με το σύνολο του έργου του ούτε με πολλά βιογραφικά στοιχεία αφού σκοπεύουμε να πράξουμε κάτι τέτοιο στην επέτειο θανάτου (18/3/1996). Θα κάνουμε μια λιτή και σύντομη αναφορά στη ζωή του για να επιλέξουμε στο τέλος 5+1 τραγούδια με δικούς του στίχους.

Ο Ελύτης από τα εφηβικά του χρόνια ήλθε σε επαφή με την Ποίηση και την Λογοτεχνία συνεργαζόμενος με το περιοδικό «Διάπλασις των παίδων» ενώ σταδιακά άρχισε να γνωρίζει την ποίηση του Καβάφη και του Καρυωτάκη. Το 1929  ανακάλυψε τον υπερρεαλισμό (σουρεαλισμό) μέσω των Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και Πολ Ελιάρ. Κατά τη δεκαετία του 1930 γνώρισε πολλούς εκπροσώπους των Γραμμάτων όπως τους Γιώργο Σεφέρη, Ανδρέα Εμπειρίκο, Γιώργο Θεοτοκά, Νίκο Γκάτσο, κ.α. καθώς και σπουδαίους ζωγράφους όπως τον Γιάννη Μόραλη και τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα. Το 1939 δημοσίευσε την πρώτη ολοκληρωμένη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Προσανατολισμοί» που συνιστά κι ένα από τα γνωστότερα έργα του.

Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-1941, πολέμησε ως ανθυπολοχαγός στη Βόρειο Ήπειρο κινδυνεύοντας να χάσει τη ζωή του από τύφο. Πολλές από τις εμπειρίες του αυτές τις παρουσίασε στο «Άξιον Εστί» (1959) που είναι, αναμφίβολα, έργο σταθμός της Νεοελληνικής ποίησης. Μερικά από τα πλέον γνωστά  έργα του είναι:

  • Ήλιος ο πρώτος (1943)
  • Άσμα ηρωικό και πένθιμο για το χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας (1962)
  • Ο Ήλιος ο ηλιάτορας (1971)
  • Το Μονόγραμμα (1972)
  • Τα ρω του έρωτα (1972)
  • Μαρία Νεφέλη (1978) και αρκετά ακόμα

Για τη μουσική και γενικότερα για τον πολιτισμό μας ήταν ευχής έργον η σύμπραξη του Ελύτη με τον Μίκη Θεοδωράκη ο οποίος ξεκίνησε τη μελοποίηση του Άξιον Εστί στις αρχές του 1960 και το παρουσίασε στις 19-10-1964 στο κινηματοθέατρο Ρεξ, εγκαινιάζοντας μια σειρά μελοποιήσεων από συνθέτες όπως οι Γιάννης Μαρκόπουλος, Νότης Μαρουδής, Λίνος Κόκοτος, Ηλίας Ανδριόπουλος, Δημήτρης Λάγιος, κ.α.

Πιθανότατα ο Ελύτης είναι μαζί με τον Γιάννη Ρίτσο οι περισσότερο μελοποιημένοι ποιητές μας. Ως γνωστόν έχουν υπάρξει αρκετές αντιδράσεις στη μελοποίηση ποιημάτων αλλά θεωρώ πως είναι αδήριτη ανάγκη να αναφερθεί η άποψη του μεγάλου μας ποιητή για το θέμα αυτό. Έγραψε λοιπόν το 1978 ο Ελύτης, ένα χρόνο πριν τη βράβευση με το Νόμπελ Λογοτεχνίας: «Υπάρχει μια ολόκληρη παράδοση, αναμφισβήτητα καλόπιστη, που καταδικάζει ωστόσο στη συνείδησή της κάθε συνεργασία μουσικής και ποίησης. Ίσως γιατί εκτιμά τη μελωδία και βρίσκει άτοπο να συνδέεται αυτή μ’ ένα κείμενο που δεν της ήτανε απ’ αρχής προορισμένο. Τις απόψεις αυτές, πρέπει να πω ευθύς αμέσως, τις κατανοώ και τις σέβομαι, αλλά δεν μου είναι δυνατόν να τις δεχτώ. Φοβούμαι ότι κατά ένα μεγάλο μέρος οφείλονται στη μακρά συνήθεια που μας έχει κληρονομήσει η Δύση και που την υποθάλψανε οι εξατομικευμένες  κοινωνίες, να νοούμε τις τέχνες σαν μονάδες ξεχωριστές και να θεωρούμε βεβήλωση τη σύζευξή τους…»

Με αφορμή τη σημερινή επέτειο γέννηση του ποιητή μας, επιλέγουμε 5+1 τραγούδια των οποίων τους στίχους έχει γράψει ο εμβληματικός ποιητής. Ως κριτήριο, πέρα από την υποκειμενικότητα, θα θέσουμε τον όρο να υπάρχει μόνο ένα τραγούδι ανά συνθέτη σε αυτή την, ούτως ή άλλως, βραχεία λίστα. Ξεκινάμε λοιπόν:

  1. «Το Δελφινοκόριτσο» σε μουσική Λίνου Κόκοτου από «Το Θαλασσινό τριφύλλι» (1972) και την κλασική εκτέλεση του Μιχάλη Βιολάρη

2. «Κάμποι της Θεσσαλονίκης» σε μουσική του πρόωρα χαμένου Δημήτρη Λάγιου από τον εξαίρετο δίσκο «Ο ήλιος ο ηλιάτορας» (1982) με τον Νίκο Δημητράτο να αποδίδει θαυμάσια τα λόγια του ποιητή με τη μουσική επένδυση του συνθέτη.

3. «Ήταν ωραίο παιδί» από το «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για το χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας» (1968) σε μουσική Νότη Μαυρουδή και εκτέλεση από την Ρενάτα Καπερνάρου.

4. «Κάτω στης Μαργαρίτας τ’ αλωνάκι» από το δίσκο «Ήλιος ο πρώτος» (1969) σε μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου και ερμηνεύτρια την Μαρία Δημητριάδη.

5. «Με την πρώτη σταγόνα της βροχής» από το δίσκο «Ο Μεγάλος Ερωτικός» (1972) του Μάνου Χατζιδάκι και ερμηνευτή τον Δημήτρη Ψαριανό.

+1… «Της Αγάπης αίματα» από το Άξιον Εστί (1964) του Μίκη Θεοδωράκη με την ανυπέρβλητη ερμηνεία του Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Γενικά, τα μελοποιημένα του Ελύτη είναι πολλά και σημαντικά. Ασφαλώς μία λίστα μόλις έξι τραγουδιών είναι σίγουρα ανεπαρκής αλλά, θέλουμε να πιστεύουμε, αρκετά ενδεικτική μέσα στο σύνολο του έργου του κολοσσιαίου μας ποιητή.

Αναφορές

  1. Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996), Λέσχη αθανάτων,έκδοση με την εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», 2009
  2. Λιγνάδης Τάσος, Το Άξιον Εστί του Ελύτη · Εισαγωγή · Σχολιασμός · Ανάλυση. Αθήνα, 1999 (ι’ έκδοση με προσθήκη)

—————

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Please enter your comment!
Please enter your name here