“Αφιερωμένο Εξαιρετικά” στον Δημήτρη Παπαμιχαήλ!

Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης
http://vinylmaniac.madblog.gr

Τρίτη 30 Οκτωβρίου 2012

Η δουλειά τους περιορίστηκε στην πίστα, στο στούντιο, στη γραφή μουσικής και στίχου και πουθενά αλλού. Άλλοι έκαναν μεγάλη επιτυχία, άλλοι μικρότερη. Άλλοι συνεχίζουν την πορεία τους και παλεύουν, άλλοι έχουν αποχωρήσει. Άλλοι έχουν φύγει από τη ζωή.

Όμως, όλοι τους ανεξαιρέτως έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στην ελληνική μουσική σκηνή και δικαιούνται αυτό που τους προσφέρουμε: Μια γωνιά “αφιερωμένη εξαιρετικά”…!

———————————————————–

Το όνομά του ήταν, είναι και θα είναι συνώνυμο της λεβεντιάς, του αστείρευτου υποκριτικού ταλέντου και η επιτομή του ζεϊμπέκικου χορού. Ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ μπορεί να έφυγε από κοντά μας πριν οκτώ χρόνια, αλλά η πολιτιστική κληρονομιά που άφησε πίσω του είναι τεράστια και θα πρέπει ν’ αποτελεί παράδειγμα και διδαχή για τις νεότερες γενιές…

Το «αφιερωμένο εξαιρετικά» δε θα παρουσιάσει τη θεατρική, κινηματογραφική και τηλεοπτική πορεία του αξέχαστου ηθοποιού, η οποία έχει καταγραφεί αναλυτικά από πολλούς στο παρελθόν και είναι σε γενικές γραμμές πασίγνωστη. Θα σταθεί στην ενασχόλησή του με το τραγούδι, επιχειρώντας να δώσει μια όσο γίνεται πιο πλήρη εικόνα της παρουσίας του Παπαμιχαήλ στο βινύλιο, αλλά και γενικότερα στο πεντάγραμμο.

Ο ίδιος αγάπησε πολύ τη μουσική και τα τραγούδια που ερμήνευσε σε ορισμένες από τις κινηματογραφικές ταινίες που πρωταγωνίστησε. Τα περισσότερα από αυτά κυκλοφόρησαν και στη δισκογραφία, υπάρχουν όμως και κάποια άλλα που ακούστηκαν μόνο στο πανί και δεν έχουν καταγραφεί σε αναλογική ή ψηφιακή μορφή -τουλάχιστον μέχρι σήμερα. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν αυτό το όμορφο και μελωδικό ταξίδι κι ελπίζουμε να το απολαύσετε…

Η πρώτη… «σοσιαλιστική» απόπειρα

Ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ αγαπούσε από μικρό παιδί το τραγούδι και όταν βρισκόταν σε φιλικά σπίτια ή ταβερνάκια με την παρέα του, συνήθιζε να τραγουδάει. Όσοι τον είχαν ακούσει, έλεγαν ότι είχε εξαιρετική λαϊκή φωνή και δεν ήταν λίγοι οι συνθέτες αλλά και οι σκηνοθέτες, που του ζητούσαν να πει κάποια τραγούδια σε θεατρικές παραστάσεις ή κινηματογραφικές ταινίες.

Ωστόσο, εκείνος ήταν ανένδοτος και κάθετα αρνητικός σε τέτοιες προτάσεις, καθώς πίστευε ότι αν το έκανε θα «πρόδιδε» τη θεατρική του υπόσταση. «Είναι αδύνατον ένας απόφοιτος του Εθνικού Θεάτρου να τραγουδάει στη σκηνή και στην οθόνη», συνήθιζε να λέει. Με άλλα λόγια, φοβόταν ότι θα «ελάφρυνε» την υποκριτική τέχνη του.

Όλα αυτά μέχρι το 1966, όταν επρόκειτο ν’ ανέβει στο σανίδι το έργο του Αλέκου Σακελλάριου «Η κόρη μου η σοσιαλίστρια». Τη μουσική και τα τραγούδια θα έγραφε ο Γιώργος Ζαμπέτας και μάλιστα η Αλίκη Βουγιουκλάκη είχε αρνηθεί αρχικά να ερμηνεύσει τις δημιουργίες του, αφού είχε ένα «ελαφρό» κι «έντεχνο» μουσικό παρελθόν. Ο Παπαμιχαήλ ήταν εκείνος που τελικώς την έπεισε, αλλά χωρίς να γνωρίζει ότι σύντομα θα έπεφτε κι ο ίδιος στην …παγίδα!

Ο Ζαμπέτας λοιπόν, του είπε ότι έχει πολύ ωραία φωνή και θα έπρεπε κι εκείνος να τραγουδήσει. Ο ηθοποιός εξακολούθησε να διατηρεί τη συνήθη άκαμπτη στάση του, ωστόσο ο συνθέτης δεν τα παράτησε εύκολα: «Θα σου παίξω δυο τραγούδια που έφτιαξα κι αν δε σου αρέσουν, να μη τα πεις», του πρότεινε με το γνωστό ύφος και τρόπο του. Ήταν «Το περιστέρι» και «Το χαμόγελο», σε στίχους του Σακελλάριου.

 Αυτή τη φορά, η Αλίκη ήταν εκείνη που τον έπεισε να κάνει το μεγάλο βήμα, λέγοντάς του ότι πρόκειται για εξαιρετικά τραγούδια που θα γίνουν μεγάλες επιτυχίες. Πράγματι, ο Δημήτρης πείστηκε κι ερμήνευσε τα τραγούδια στην παράσταση κι έγινε κυριολεκτικά χαλασμός κόσμου! Φυσικά, τα είπε και στη μεταφορά του έργου στον κινηματογράφο και τα ηχογράφησε και σε δίσκο 45 στροφών (COLUMBIA 3616), ο οποίος έγινε ανάρπαστος…

Και Ξαρχάκος και Μαρκόπουλος και –πάλι- Ζαμπέτας…

Αυτή η μεγάλη επιτυχία «ανάγκασε» τον Παπαμιχαήλ ν’ αναθεωρήσει ριζικά τις απόψεις του και ν’ αγαπήσει τόσο πολύ τούτο το νέο του εγχείρημα, ώστε να φτάσει στο σημείο να ζητάει ο ίδιος από τους συνθέτες να του γράφουν τραγούδια στις ταινίες που πρωταγωνιστούσε.

Έτσι, λίγο καιρό μετά τη «Σοσιαλίστρια», τον ακούμε να τραγουδά Σταύρο Ξαρχάκο και Νίκο Γκάτσο στο φιλμ «Διπλοπενιές»: «Με τι καρδιά τον κόσμο ν’ αρνηθώ («Αποχαιρετισμός»)», «Στου Όθωνα τα χρόνια» και «Μάτια βουρκωμένα» τα οποία ερμήνευσε εξαιρετικά, αν και στη δισκογραφία πέρασαν για πρώτη φορά με τη φωνή του Σταμάτη Κόκοτα (τα δύο πρώτα, που τον έκαναν πασίγνωστο από τη μια μέρα στην άλλη) και του Γρηγόρη Μπιθικώτση (το τρίτο) στο άλμπουμ «Ένα μεσημέρι».

Το 1967, ο Δημήτρης ξανατραγουδά Γιώργο Ζαμπέτα στην ταινία «Δημήτρη μου, Δημήτρη μου» και τα καινούργια τραγούδια γίνονται εκ νέου μεγάλες επιτυχίες: «Μέρα νύχτα», «Γλυκιά ζωή» (αμφότερα σε 45άρι COLUMBIA 3660), «Δεν είναι δρόμος η καρδιά» (COLUMBIA 3722), «Στης αυγής το παραθύρι» και «Το ταβερνάκι» (COLUMBIA 3633), με τα δύο τελευταία ν’ ακούγονται ελάχιστα στην ταινία αλλά να γίνονται εξίσου δημοφιλή με τα υπόλοιπα.

Παράλληλα, ερμηνεύει άλλες δύο συνθέσεις του Ζαμπέτα σε στίχους Διονύση Τζεφρώνη στο φιλμ «Ανάμεσα σε δύο γυναίκες»: «Λιώνω και σβήνω» και «Χίλιες νύχτες μέτρησα», τα οποία κυκλοφόρησαν ουσιαστικά μετά από σχεδόν …30 χρόνια (1995), σε μια τριπλή κασετίνα με τίτλο «Τραγούδια από τον ελληνικό κινηματογράφο», όπου συναντάμε σπάνιες στιγμές από την «επαφή» του Ζαμπέτα με το σινεμά!

Την ίδια χρονιά, ερμηνεύει Γιάννη Μαρκόπουλο σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου για τις ανάγκες της ταινίας «Το πιο λαμπρό αστέρι» και η προσωπική μου γνώμη είναι ότι πρόκειται για τα καλύτερα τραγούδια που είπε ποτέ: «Παράπονα (ή «Ένα κι ένα δυο»)», «Χάραζε» (το αγαπημένο του Παπαμιχαήλ) και «Ασ’ το πείσμα σου» (ντουέτο με την Αλίκη). Αυτά, μαζί με τα υπόλοιπα που ακούγονταν στο φιλμ αλλά και τα μουσικά θέματα, κυκλοφόρησαν σε δίσκο 33 στροφών ως soundtrack.

Κατσαρός, Μαμαγκάκης και νέες επιτυχίες…

Το 1968 το δημοφιλές κι αγαπημένο κινηματογραφικό «δίδυμο» εξακολουθεί να κυριαρχεί στο πανί, αλλά και στη δισκογραφία. Ο δε Παπαμιχαήλ, συνεχίζει να εντυπωσιάζει με τις ικανότητές του στο τραγούδι κι ερμηνεύει κι αυτή τη χρονιά πολύ γνωστά κομμάτια.

Ξεκινάμε από την «Αγάπη μας», όπου τραγουδά τέσσερις συνθέσεις του Γιώργου Κατσαρού σε στίχους Πυθαγόρα, οι οποίες κυκλοφορούνε σε δισκάκια 45 στροφών: «Κάτσε ρε φίλε» και «Γείρε στην πέτρα» (PHILIPS 6283), «Αλίμονο στα νιάτα μου» και «Όσα δώσεις στην αγάπη» (PHILIPS 6285). Εκτός του πρώτου, στα υπόλοιπα συμμετέχει η Αλίκη Βουγιουκλάκη…

Και πάμε στην «Αρχόντισσα» και στον «Αλήτη», μια ταινία που σηματοδοτεί την επιστροφή του ζευγαριού στη FINOS FILMS και ξεπερνά τις 750.000 εισιτηρίων στην πρώτη προβολή της, μόνο στην Αθήνα. Ρεκόρ για τον ελληνικό κινηματογράφο, που δυο χρόνια αργότερα θα καταρριφθεί από το ίδιο «δίδυμο», με την «Υπολοχαγό Νατάσα».

Για να επιστρέψουμε στην «Αρχόντισσα», το φιλμ είναι γεμάτο από πασίγνωστα και δημοφιλή τραγούδια σε μουσική Νίκου Μαμαγκάκη και στίχους Ντίνου Δημόπουλου, τα οποία κυκλοφόρησαν σε δίσκο 33 στροφών ως soundtrack. Ο Δημήτρης τραγουδά μαζί με την Αλίκη τα «Στον ήλιο του μεσημεριού», «Αλητάκι μπατιράκι» και «Η αγάπη θέλει δύο», ενώ μόνος του το «Να ζήσει η φτωχολογιά», που είναι η μελωδία του «Ήλιου του μεσημεριού» με διαφορετικούς στίχους.

Με το Μάνο Λοΐζο…

Το 1969 μπαίνει με τον Παπαμιχαήλ να γυρίζει «Το λεβεντόπαιδο» χωρίς τη Βουγιουκλάκη, η οποία είναι έγκυος. Τη μουσική της ταινίας υπογράφει ο Μάνος Λοΐζος, τους στίχους ο Λευτέρης Παπαδόπουλος κι εδώ ακούγονται με τον Δημήτρη για πρώτη φορά δύο τραγούδια που ένα χρόνο μετά, θα γίνουν πασίγνωστα με τη φωνή του Γιάννη Καλατζή: «Τζαμάικα» και «Σ’ αγαπώ-σ’ αγαπώ», με το δεύτερο όμως ν’ ακούγεται στο φιλμ με διαφορετικούς στίχους στο ρεφρέν.

Επίσης, ο δημοφιλής πρωταγωνιστής ερμηνεύει και τα «Του βαρκάρη γιος» και «Όταν κλαίει ένας άντρας», δύο τραγούδια που με κάποιες αλλαγές στις μελωδίες τους θα «μετατραπούν» αργότερα σε «Παραμυθάκι μου» και «Ένα γέρικο καράβι» αντιστοίχως…

Ο Δημήτρης θα γυρίσει χωρίς την εγκυμονούσα Αλίκη και τον «Παραμυθά», όπου εμφανίζεται να τραγουδά το ομότιτλο κομμάτι μαζί με το Γιώργο Ζαμπέτα, το οποίο ωστόσο δεν κυκλοφόρησε ποτέ σε δίσκο ή σε CD και παραμένει ως σήμερα ανέκδοτο…

Το δημοφιλές ζευγάρι θα ξανασμίξει κινηματογραφικά μετά τη γέννηση του γιου του, στην ταινία «Η νεράιδα και το παλικάρι». Τα τραγούδια υπογράφουν «εξ αδιαιρέτου» οι Λοΐζος και Μαμαγκάκης, με τον Παπαμιχαήλ να ερμηνεύει τα «Κάντε τόπο να χορέψω» και μαζί με την Αλίκη τη «Μαντινάδα» («Ήτανε κάποιος άνθρωπος» για τους μη γνωρίζοντες), αμφότερα του Μαμαγκάκη.

Ωστόσο, ο Λοΐζος έγραψε κι άλλα δύο τραγούδια που δεν ακούστηκαν ποτέ στο φιλμ, αλλά ηχογραφήθηκαν. Ο λόγος για τα «Ανέβα στο χαγιάτι μου» (ντουέτο Αλίκης-Δημήτρη) και «Ρίξε δώδεκα μαχαίρια» με τον Παπαμιχαήλ, το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στη δισκογραφία το 1971 με τη φωνή της Ελένης Ροδά, με διαφοροποίηση στους στίχους και τίτλο «Απ’ τη ζωή παράπονο δεν έχω». Αμφότερα, βγήκαν για πρώτη φορά στην επιφάνεια το …1993 στο διπλό άλμπουμ με τίτλο «Αλίκη μου, Δημήτρη μου» με την επιμέλεια του Μάκη Δελαπόρτα που έκανε μεγάλες πωλήσεις κι έγινε χρυσό.

Υστερόγραφο με Πλέσσα…

Η τηλεόραση θα μπει δυναμικά στα ελληνικά σπίτια στις αρχές της δεκαετίας του ’70 και θα τα κάνει όλα άνω-κάτω. Μοιραία, ο κινηματογράφος θα μπει σε δεύτερη μοίρα καθώς το κοινό προτιμά τη βολική λύση της πολυθρόνας και του «μαγικού κουτιού» από το να πάει σινεμά. Έτσι, η «χρυσή εποχή» του ελληνικού κινηματογράφου περνά ανεπιστρεπτί…

Ωστόσο, ο Φιλοποίμην Φίνος εξακολουθεί να παλεύει και να επιμένει. Έτσι, το 1974 αποφασίζει να γυρίσει σε ταινία τη μεγάλη θεατρική επιτυχία του Γιάννη Δαλιανίδη «Οι ερασταί του ονείρου» όπου πρωταγωνιστούσαν ο Τόλης Βοσκόπουλος και η Ζωή Λάσκαρη το καλοκαίρι του 1972.

Ωστόσο, δυο χρόνια μετά το τότε ζευγάρι έχει πλέον χωρίσει, ο Βοσκόπουλος αρνείται να συμμετάσχει στην κινηματογραφική μεταφορά και σε χρόνο ρεκόρ ο Φίνος καλεί τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ και του αναθέτει το ρόλο του πρωταγωνιστή.

Όμως, τα πράγματα πλέον έχουν αλλάξει. Μπορεί ο μεγάλος παραγωγός να ξόδεψε για άλλη μια φορά εκατομμύρια για να γυρίσει ένα άρτιο μιούζικαλ, ωστόσο ο …«Άγνωστος πόλεμος» και οι άλλες τηλεοπτικές εκπομπές της εποχής τον φέρνουν στα πρόθυρα της καταστροφής, καθώς η ταινία μόλις και μετά βίας ξεπερνά τις 70.000 εισιτηρίων.

Στο φιλμ αυτό, ο Παπαμιχαήλ θα τραγουδήσει για τελευταία φορά στο κινηματογραφικό πανί. Ο Μίμης Πλέσσας υπογράφει τη μουσική -όπως και στη θεατρική παράσταση-, αλλά ο Δημήτρης δεν είναι …Βοσκόπουλος παρότι ερμηνεύει ικανοποιητικά τα τραγούδια. Όμως, κάποια από αυτά όπως το «Ας είχα κι άλλη μια ζωή» είχαν ήδη «σφραγιστεί» από τη φωνή του Τόλη κι έτσι δεν «περάσανε» στον κόσμο.

Το περίεργο είναι ότι εκτός από το εν λόγω τραγούδι, κανένα άλλο δεν κυκλοφόρησε σε δίσκο ούτε με τον Βοσκόπουλο, ούτε με τον Παπαμιχαήλ. Μόνο το ομότιτλο («Ερασταί του ονείρου») συμπεριλήφθηκε 11 χρόνια μετά σε μια συλλογή με τραγούδια που έγραψε ο Πλέσσας για διάφορες θεατρικές παραστάσεις.

Ωστόσο, το «φλερτ» του με τη μουσική δεν έμελλε να τελειώσει ακόμη…

Ο πρώτος και τελευταίος δίσκος…

Η δεκαετία του ’90 επανέφερε στο προσκήνιο τα τραγούδια του ελληνικού σινεμά. Η άνθηση της ιδιωτικής τηλεόρασης με τις συνεχείς προβολές των παλιών ταινιών έβγαλε ξανά στο «ξέφωτο» τις δημιουργίες των σπουδαίων συνθετών που ασχολήθηκαν με τη μουσική επένδυση των φιλμ, οπότε άρχισαν να κυκλοφορούν σωρηδόν και οι σχετικοί δίσκοι απ’ όλες τις εταιρείες. Έτσι, σώθηκε ένα υλικό που υπό άλλες συνθήκες θα εξακολουθούσε να παραμένει καταχωνιασμένο και ξεχασμένο σε κάποια υπόγεια.

Φυσικά, ο Παπαμιχαήλ δε θα μπορούσε να μείνει έξω από αυτό το «πανηγύρι», καθώς είχε γράψει τη δική του ιστορία στο τραγούδι του κινηματογράφου. Οι ερμηνείες του άρχισαν ν’ ακούγονται ξανά και να γίνονται περιζήτητες, όπως τη «χρυσή εποχή» του ελληνικού σινεμά.

Το 1997 λοιπόν, ο δημοφιλής πρωταγωνιστής αποφάσισε να ηχογραφήσει για πρώτη -και τελευταία- φορά ένα «προσωπικό» δίσκο με καινούργια τραγούδια, που φυσικά δε θα είχαν καμία σχέση με το κινηματογραφικό παρελθόν του.

Τη μουσική έγραψε ο Χρήστος Παπαδόπουλος -ένα εκ των «Παιδιών απ’ την Πάτρα»- σε καθαρά λαϊκό ύφος, όπως και η φωνή του Δημήτρη. Το άλμπουμ κυκλοφόρησε με τίτλο το ονοματεπώνυμο του ηθοποιού, ωστόσο δεν πήγε πολύ καλά εμπορικά. Βλέπετε, άλλο πράγμα είναι τα τραγούδια που έχουν συγκεκριμένο σκοπό και συνοδεύονται από την ανάλογη εικόνα, κι άλλο η προσπάθεια ενός θεατρικού πρωταγωνιστή με καλή φωνή να μπει «στα χωράφια» των τραγουδιστών…

Έτσι, μοιραία τα τραγούδια δεν ακούστηκαν σχεδόν καθόλου εκτός από το «Βοριάς ειν’ η αγάπη σου («Με το βοριά»)» του Γιώργου Ζαμπέτα, το οποίο ήταν χρόνια επιθυμία του ηθοποιού να ηχογραφήσει γιατί ήταν το αγαπημένο του. Αλλά κι αυτό δεν ακούστηκε για πολύ.

Κάπου εδώ, τελειώνει η καταγραφή και παρουσίαση της πορείας που χάραξε στο βινύλιο και στο CD ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ. Το «λεβεντόπαιδο» μπορεί πλέον βιολογικά να μην είναι κοντά μας, αλλά η μορφή του στις ταινίες και η φωνή του στους δίσκους θα μας υπενθυμίζει για πάντα το επιβλητικό παράστημα, το μεγάλο υποκριτικό ταλέντο και τη γνήσια και «μάγκικη» ερμηνεία του στα τραγούδια που είπε…

———————

***Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…