Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης
“Η σημασία αυτής της στήλης του musiccorner είναι ακριβώς ότι λέει ο τίτλος της: “Αφιερωμένη εξαιρετικά” σε ανθρώπους που προσέφεραν στο ελληνικό τραγούδι, αλλά μένοντας ηθελημένα στην “οπισθοφυλακή” και χωρίς ποτέ να ζητήσουν κάτι περισσότερο από το να κάνουν αυτό που αγαπούσαν.
Η δουλειά τους περιορίστηκε στην πίστα, στο στούντιο, στη γραφή μουσικής και στίχου και πουθενά αλλού. Άλλοι έκαναν μεγάλη επιτυχία, άλλοι μικρότερη. Άλλοι συνεχίζουν την πορεία τους και παλεύουν, άλλοι έχουν αποχωρήσει. Άλλοι έχουν φύγει από τη ζωή.
Όμως, όλοι τους ανεξαιρέτως έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στην ελληνική μουσική σκηνή και δικαιούνται αυτό που τους προσφέρουμε: Μια γωνιά “αφιερωμένη εξαιρετικά”…!
———————————————————–
Ο Βασίλης Τσιτσάνης άφησε την επίγεια ζωή σαν χθες, πριν 32 ολόκληρα χρόνια. Ωστόσο, το μεγάλο και σπουδαίο έργο που άφησε πίσω του, εξακολουθεί ν’ αποτελεί αντικείμενο μελέτης (ακόμα και από καθηγητές πανεπιστημίου) και κατά πάσα πιθανότητα, το ίδιο θα ισχύει και για τα επόμενα …200 χρόνια! Σαφώς και πρόκειται για τον κορυφαίο λαϊκό δημιουργό όλων των εποχών, με εκατοντάδες μεγάλων κι αξέχαστων τραγουδιών να κοσμούν τον ελληνικό πολιτισμό των τελευταίων 80 ετών…
Ως φόρο τιμής στη μνήμη του, σκεφτήκαμε σήμερα να παρουσιάσουμε τη συνεργασία του στη δισκογραφία με το μέγιστο των Ελλήνων ερμηνευτών, που δεν είναι άλλος από το Στέλιο Καζαντζίδη. Μπορεί να μην ήταν ιδιαίτερα μεγάλη σε ποσότητα (συνολικά 23 από το 1956 ως το 1965), ωστόσο άφησε πίσω της μοναδικές ερμηνείες, οι οποίες θα πρέπει να μελετώνται σε καθημερινή βάση από εκείνους που θέλουν ν’ ασχοληθούν σοβαρά με το τραγούδι. Επιπλέον, ο «Στελάρας» ανέτρεξε αρκετές φορές στο ρεπερτόριο του Τσιτσάνη, όταν εκείνος είχε φύγει από τη ζωή. Δυο κορυφαίοι λοιπόν, σ’ ένα πραγματικά «αφιερωμένο εξαιρετικά» κείμενο…!
Η πρώτη επαφή και το «Πουκάμισο»
Το 1956, ο Στέλιος Καζαντζίδης ήταν πλέον μιαν «υπολογίσιμη δύναμη» στο χώρο του λαϊκού τραγουδιού. Έχοντας ήδη τέσσερα χρόνια στο επάγγελμα, είχε κάνει τις πρώτες μεγάλες επιτυχίες της καριέρας του και όπως ήταν φυσικό, η εταιρεία στην οποία ανήκε τότε (Columbia) επιστράτευε πάντοτε για κείνον τους καλύτερους δημιουργούς. Αυτοί με τη σειρά τους, προσπαθούσαν κάθε φορά να του δίνουν ό,τι καλύτερο μπορούσαν, ώστε να υπάρξει «αμοιβαίο όφελος».
Βεβαίως, ο Βασίλης Τσιτσάνης δε θα μπορούσε να μη συμπεριληφθεί στον «κατάλογο», καθώς επί 20 χρόνια ήταν αυτός που στήριζε στις πλάτες του το λαϊκό είδος και τα δικά του χνάρια ακολούθησαν οι μεταγενέστεροι. Έτσι, στις 7 Φεβρουαρίου 1956 (σκεφθείτε, 60 χρόνια πριν!) ηχογραφείται το πρώτο τραγούδι που γράφει για τη φωνή του Καζαντζίδη. Είναι το «Κατάδικος για πάντα», με θεματολογία στα «μέτρα» του ερμηνευτή και μάλιστα, ο ίδιος ο δημιουργός ακούγεται στην εισαγωγή να την προλογίζει…
Μπορεί το κομμάτι να μην έκανε ιδιαίτερη εντύπωση, όμως η συνεργασία τους συνεχίστηκε μέσα στη χρονιά. Στις 30 Οκτωβρίου, ο Στέλιος τραγουδά «Στο ίδιο σταυροδρόμι», που ωστόσο και πάλι δεν ακούγεται πολύ. Η τρίτη απόπειρα, είναι και η «φαρμακερή». Πρώτη του Δεκέμβρη, ο Καζαντζίδης ηχογραφεί «Το πουκάμισο (Άσπρο πουκάμισο φορώ)» και τούτη τη φορά, η επιτυχία είναι τεράστια. Απόδειξη ότι το τραγούδι «ζει» μέχρι σήμερα, είναι πασίγνωστο και ακούγεται σχεδόν παντού.
Από τα «Αντράκια» στο «Ίσως αύριο»
Ο Τσιτσάνης θα συνεχίσει να δίνει δημιουργίες του στο «Στελάρα» και το 1957. Όμως, από τις συνολικά οκτώ («Τα αντράκια», «Παλιοκόριτσο με πήρες στο λαιμό σου», «Πού θα μείνω απόψε», «Το κόκκινο μαντίλι», «Η ρεζέρβα», «Ακόμα και στην κόλαση», «Κατηγορούμενο κορμί», «Πεθαίνω για το δίκιο μου») που ηχογραφούνται από το Μάρτιο ως το Νοέμβριο εκείνης της χρονιάς, δε θα εντυπωσιάσει κάποια. Θα περάσουν μάλλον απαρατήρητες, τη στιγμή που ο ερμηνευτής θα ξεκινήσει την κοινή πορεία της ζωής και της καριέρας του με τη Μαρινέλλα…
Έτσι, η συνεργασία τους το 1958 θα περιοριστεί μόλις σε τρία τραγούδια. Τα πρώτα δύο («Πάρε το δάκρυ μου βοριά» και «Μαύρισε ο ουρανός») δεν είχανε μεγάλη τύχη, ωστόσο -όπως και το 1956- το τρίτο ήτανε και τυχερό. Πρόκειται για το εμβληματικό «Ίσως αύριο», με τη μοναδική εισαγωγή στο ξεκίνημα του κομματιού, παιγμένη από το μπουζούκι του Στέλιου Μακρυδάκη. Ηχογραφήθηκε στις 3 Ιουνίου 1958 κι αποτέλεσε τη δεύτερη μεγάλη επιτυχία του «διδύμου»…
Οι επικές επανεκτελέσεις
Με τον εκσυγχρονισμό των μηχανημάτων ηχογράφησης και την εμφάνιση των δίσκων 45 στροφών από βινύλιο, οι οποίοι σιγά-σιγά περιθωριοποιούν εκείνους των 78, κάποιοι δημιουργοί αποφασίζουν να ηχογραφήσουν ξανά ένα μέρος του παλαιού υλικού τους. Αφενός για καλύτερη ηχητική απόδοση, αφετέρου για να μη χαθούν ορισμένα τραγούδια που κινδύνευαν με «εξαφάνιση»…
Ο Βασίλης Τσιτσάνης ήταν από τους πρώτους που έσπευσαν να εκμεταλλευτούν τις νέες δυνατότητες εγγραφής στα στούντιο της Columbia, καλώντας ορισμένους εκ των κορυφαίων ερμηνευτών της εποχής να τραγουδήσουν κάποια από τα σπουδαιότερα «στολίδια» της ως τότε πορείας του.
Μεταξύ αυτών, ήταν φυσικά και ο Στέλιος Καζαντζίδης. Έτσι, στις 3 και 4 Απριλίου 1959 ο μεγάλος λαϊκός βάρδος ηχογραφεί σε δεύτερη εκτέλεση «Τα καβουράκια» και την εμβληματική «Συννεφιασμένη Κυριακή», συνοδεία της Μαρινέλλας και της Γιώτας Λύδια. Η επιτυχία είναι τόσο μεγάλη, που οι νέες γενιές θεωρούν εκείνον ως ερμηνευτή αυτών των μυθικών τραγουδιών. Ειδικά δε η εισαγωγή της «Συννεφιασμένης Κυριακής», ακουγόταν για πολλά χρόνια ως σήμα των διαφημιστικών ραδιοφωνικών εκπομπών της Columbia. Παίζουν οι εξαιρετικοί σολίστες του μπουζουκιού Κώστας Παπαδόπουλος, Λάκης Καρνέζης, Στέλιος Μακρυδάκης και ο ίδιος ο συνθέτης…
Όμως, κάπου εκεί θα ολοκληρωθεί η πρώτη (και μεγαλύτερη) φάση της συνεργασίας Τσιτσάνη-Καζαντζίδη. Ο ερμηνευτής είχε φτάσει πλέον στην κορυφή του λαϊκού τραγουδιού και δε μπορούσε να μπει στα «καλούπια» που ήθελε να τον βάλει ο δημιουργός. Συνεπώς, ήταν φυσικό κι επόμενο ο καθένας να τραβήξει το δρόμο του. Προσωρινά…
Τα τελευταία τραγούδια
Θα περάσουν ακριβώς τρία χρόνια μέχρι ο Στέλιος Καζαντζίδης να ηχογραφήσει ξανά ένα τραγούδι του Βασίλη Τσιτσάνη. Είναι 8 Μαρτίου 1962, όταν θα σταθεί μπροστά στο μικρόφωνο για να τραγουδήσει το «Παίξε Χρήστο το μπουζούκι», μια παλαιότερη δημιουργία του Τρικαλινού συνθέτη που είχε ερμηνεύσει σε πρώτη εκτέλεση ο Πρόδρομος Τσαουσάκης. Η ερμηνεία του «Στελάρα» όμως, είναι πραγματικά ανεπανάληπτη…
Και πάμε στο 1963, όταν ο Τσιτσάνης θα γράψει τα τελευταία καινούργια τραγούδια του για τη φωνή του Καζαντζίδη. Θα ηχογραφηθούν στις 14 Μαρτίου εκείνης της χρονιάς, με σόλο μπουζούκι το Μανώλη Χιώτη και θα είναι από τις ύστατες «καταθέσεις» του ερμηνευτή στην Columbia. Θα κυκλοφορήσουνε στις 45 στροφές και η μεγάλη επιτυχία έχει τίτλο «Το ‘ξερα πως θα μου φύγεις», το οποίο ακούστηκε πολύ και ανήκει στις πιο γνωστές στιγμές των συντελεστών του. Το άλλο τραγούδι του δίσκου, είναι το «Κλάψε σήμερα καρδιά μου»…
Ο Στέλιος Καζαντζίδης και η Μαρινέλλα στα τέλη του ’63 θα ενταχθούν στις εταιρείες ODEON-PARLOPHONE της οικογένειας Μάτσα, οπότε είναι φυσικό κι επόμενο να «χωρίσουν» με τον Τσιτσάνη που ανήκε στην Columbia. Ωστόσο, στις 15 Φεβρουαρίου 1965 θα ηχογραφήσουν τέσσερα παλαιότερα τραγούδια του συνθέτη, δύο εκ των οποίων δεν κυκλοφόρησαν ποτέ στις 45 στροφές και περιλήφθηκαν απευθείας στο «μεγάλο» δίσκο «Στέλιος Καζαντζίδης», που εκδόθηκε το 1968 (υπάρχει μόνο σε βινύλιο). Πρόκειται για τα πασίγνωστα και διαχρονικά «Μπαξέ τσιφλίκι» και «Αντιλαλούνε τα βουνά»…
Τα άλλα δύο, είναι τα επίσης δημοφιλή «Φέρτε μου να πιω (Ξημερώνει και βραδιάζει)» και «Ο Νικόλας ο ψαράς», τα οποία εκδόθηκαν στις 45 στροφές. Μπουζούκι σε όλα τα κομμάτια παίζει ο Γιάννης Αγγέλου. Είναι οι τελευταίες ηχογραφήσεις του Καζαντζίδη σε τραγούδια του Τσιτσάνη για περίπου 25 χρόνια…
Μετά θάνατον…
Βρισκόμαστε πλέον στο 1989. Το ελληνικό τραγούδι έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό, καθώς νέα πρόσωπα έχουνε πάρει τα ηνία. Ο Βασίλης Τσιτσάνης έχει φύγει από τη ζωή το 1984, ενώ ο Στέλιος Καζαντζίδης έχει περάσει τη γνωστή περιπέτεια με τη MINOS, εξαιτίας της οποίας απείχε από τη δισκογραφία επί σχεδόν δώδεκα χρόνια.
Ωστόσο, μετά την επιστροφή του το 1987 και την αποδέσμευση από την εταιρεία, αναζήτησε νέα «στέγη» ώστε να συνεχίσει την επικοινωνία του με τον κόσμο μέσω του βινυλίου. Έτσι, αφού το 1988 έκανε ένα «πέρασμα» από την Polygram με τον «Ελεύθερο», το καλοκαίρι του 1989 εντάσσεται στην ΜΒΙ (Music Box International), στην οποία θα μείνει ως το τέλος της ζωής του…
Θέλει αμέσως να ηχογραφήσει ένα δίσκο, ωστόσο είναι δύσκολο να γραφτούν καινούργια τραγούδια μέσα σ’ ελάχιστο χρονικό διάστημα. Έτσι, μετά από πρόταση του Λευτέρη Χαψιάδη, αποφασίζει να παρουσιάσει ένα διπλό άλμπουμ με ορισμένες από τις πιο κλασικές, αλλά και λιγότερο γνωστές στιγμές του λαϊκού είδους, τις οποίες θα ήθελε ο ίδιος να είχε τραγουδήσει.
Συνεπώς, λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 1989 βγαίνει στα δισκοπωλεία το «Ό,τι δεν είπα», με συνολικά 21 παλαιά και πιο σύγχρονα («Ο τραγουδιστής») κομμάτια, δύο εκ των οποίων τραγουδά η Κατερίνα Στανίση. Πέραν κάποιων επανεκτελέσεων τραγουδιών που είχε πρωτοπεί ο ίδιος, υπάρχουν δημιουργίες διαφόρων σπουδαίων συνθετών και μέσα σ’ αυτές, πέντε του Βασίλη Τσιτσάνη: «Αραπίνες (Νύχτες μαγικές)», «Το παλιόσπιτο», «Πλήγωσέ με όσο θέλεις», «Βαριά χτυπούν τα σήμαντρα» και «Μπρος στο ρημαγμένο σπίτι». Οι πωλήσεις του άλμπουμ θα ξεπεράσουν τις 100.000!
Και πάμε στο Δεκέμβριο του 1996, όταν ο Στέλιος Καζαντζίδης ηχογραφεί τον προτελευταίο δίσκο της καριέρας και της ζωής του. Πρόκειται για το «Αφιέρωμα», με δώδεκα παλιά κι αγαπημένα λαϊκά τραγούδια, με κοινό στοιχείο τους το ότι είναι ζεϊμπέκικα.
Πέντε από αυτά, έχουνε την υπογραφή του Βασίλη Τσιτσάνη: «Της γερακίνας γιος», «Σαν απόκληρος γυρίζω», «Σε διώξαν απ’ την Κοκκινιά», «Η φωτιά» και «Πέφτουν της βροχής οι στάλες». Οι πωλήσεις φτάνουνε στο όριο της πλατίνας και το «Της γερακίνας γιος» γνωρίζει μια καινούργια μεγάλη πορεία, 21 χρόνια μετά την πρώτη ηχογράφησή του από τον ίδιο τον δημιουργό του και τη Λιζέττα Νικολάου…
Αυτές είναι λοιπόν οι 23 …συν 10 στιγμές της συνύπαρξης Τσιτσάνη-Καζαντζίδη στη δισκογραφία. Σπουδαία τραγούδια, μοναδικές ερμηνείες, «χρυσή» παρακαταθήκη για τον πολιτισμό της πατρίδας μας!
————
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…